Onderzoekers en beleidsmakers kunnen steeds vaker en steeds makkelijker beschikken over informatie die als open data wordt aangeboden. Ook geoinformatie wordt meer en meer in de vorm van open geoinformatie aangeboden. In Nederland is open geoinformatie bijvoorbeeld beschikbaar in het Nationaal Georegister en bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Open Street Map (OSM) is een open data bron die voor Nederland en voor de rest van de wereld geoinformatie beschikbaar maakt. OSM biedt daarbij mogelijkheden die minder bekend zijn. In dit artikel wordt ingegaan op een aantal mogelijkheden om bereikbaarheid met hulp van OSM en open source software in beeld te brengen.
OSM informatie kan worden geladen in een geografische database. Het open source database pakket postgresql biedt daarvoor uitgebreide mogelijkheden. Na enige bewerking kan een OSM wegenkaart worden omgezet naar een netwerkkaart. Op basis van de netwerkkaart kan, na opnieuw een bewerkingsslag, bereikbaarheid van voorzieningen inzichtelijk worden gemaakt. Drie voorbeelden geven meer inzicht in de mogelijkheden van het gebruik van OSM en Geografische Informatie Systemen om bereikbaarheid in beeld te brengen.
Het eerste voorbeeld vinden we in het West-Afrikaanse Sierra Leone. In Sierra Leone, en andere Afrikaanse landen, is OSM de enige digitale wegenkaart die in de praktijk goed bruikbaar is. De laatste jaren is het deel van het wegennet dat feitelijk in OSM is opgenomen bovendien enorm uitgebreid. Dit mede naar aanleiding van de ebola crisis in West-Afrika waardoor internationale hulporganisaties zich genoodzaakt zagen snel deugdelijke informatie beschikbaar te maken met hulp van vrijwilligers (het Missing Maps project van onder andere Artsen zonder Grenzen geeft meer informatie hierover).
De OSM informatie maakt het mogelijk om de bereikbaarheid van voorzieningen in beeld te brengen. In het kaartje van Sierra Leone is de bereikbaarheid van de enige grote luchthaven van het land (vliegveld Lunghi van de hoofdstad Freetown) opgenomen. De reistijden over de weg, vanaf het vliegveld, zijn in de kaart opgenomen. Hoewel het wegennet in Sierra Leone steeds beter wordt, maakt het kaartbeeld duidelijk dat het minstens vijf uur kost om van het vliegveld naar de zuidelijke of oostelijke delen van het land te reizen. Om de gedachten te bepalen: Sierra Leone is globaal 250 bij 250 km groot.
Vanzelfsprekend wordt de bereikbaarheid bepaald door het aanwezige wegennet. Het hoofdwegennet is beperkt van omvang, en soms van matige kwaliteit, waardoor de reistijden vanaf het vliegveld naar grote delen van het land aanzienlijk zijn.
Hoe is het gesteld met de kwaliteit van dergelijke Open Geoinformatie? Over het algemeen lijkt die, zeker als het om de exacte locatie van wegen gaat, goed te zijn. Wel kunnen er in de classificatie van wegvakken foutjes optreden. Een voorbeeld: de weg van Waterloo naar Bo is op de kaart nagenoeg geheel een “primary road” op een enkel wegvak na dat als “secondary road” met een wat lagere snelheid is gekwalificeerd. In werkelijkheid is ook dit wegvak een primary road. Over het algemeen echter, is de OSM kaart goed bruikbaar en van goede kwaliteit.
In het voorbeeld van de bereikbaarheid van Lunghi airport is de bereikbaarheid over de weg van een enkele voorziening in beeld gebracht. Is het nu ook mogelijk om de bereikbaarheid van meerdere voorzieningen in een kaart weer te geven? In een tweede voorbeeld is de bereikbaarheid over de weg, van IKEA vestigingen in Nederland afgebeeld. In het kaartje is de verbeterde bereikbaarheid van IKEA in het noordelijke deel van Nederland door de opening van de nieuwe vestiging in Zwolle in beeld gebracht. 
Een vergelijking met de situatie voor de opening van de nieuwe vestiging werd eerder gepubliceerd in dit artikel. Het Ikea kaartje laat zien dat ook de bereikbaarheid van meerdere voorzieningen overzichtelijk kan worden gepresenteerd. Iets dergelijks is vanzelfsprekend niet alleen mogelijk met winkelvoorzieningen maar ook met andere voorzieningen zoals bijvoorbeeld ziekenhuizen of onderwijsvoorzieningen. Het getoonde kaartje toont de bereikbaarheid op de schaal van Nederland. Natuurlijk kunnen ook kaarten met de bereikbaarheid op regionaal of lokaal schaalniveau worden gegenereerd.
Bereikbaar is in een derde voorbeeld op en andere manier geoperationaliseerd. In het derde kaartje is aangegeven hoeveel arbeidsplaatsen binnen 45 minuten met de auto vanuit een gemeente kunnen worden bereikt. Bij het maken van de kaart is rekening gehouden met een afstand verval functie. 
De kaart maakt duidelijk dat het aantal arbeidsplaatsen binnen een redelijk bereik in de Randstad en de omgeving van Eindhoven het grootste is. In Zeeland en het noordelijk deel van het land is het aantal binnen 45 minuten bereikbare banen aanzienlijk beperkter. Hierbij wel de notie dat de concurrentie om banen in bijvoorbeeld de Randstad ook groter is dan elders: er zijn meer mensen beschikbaar voor de arbeidsplaatsen. Wilt u meer weten over de toepassing van open geoinformatie in GIS systemen of wilt u inzicht hebben in de mogelijkheden voor uw organisatie? Stuur dan vrijblijvend een email naar Lukey Kwadraat.
